وهابیت و آل سعود

محمد بن سعود اولین شخص از خاندان سعودی بود که پیمان همکاری با محمد بن عبدالوهاب بست[59] و به مدد عقاید خشونت آمیز ابن عبدالوهاب توانست بر تمام نجد و سپس بر حجاز مسلط شود.[60] سرانجام محمد به سعود در سال 1179 هجری قمری درگذشت و فرزند بزرگش عبدالعزیز جانشین پدر شد.[61] عبدالعزیز زمانی که پدرش با محمد بن عبدالوهاب عقد اتحاد می بست او نیز با محمد بن عبدالوهاب متحد شد.[62] او که در زمان حیات محمد بن سعود فرماندهی بخشی از سپاه پدر را به عهده داشت،[63] توانست با پشتیبانی محمد بن عبدالوهاب عربستان را به تصرف خویش درآورد.[64] یکی از مهم ترین حوادث اتفاق افتاده در زمان عبدالعزیز جنگ های متوالی او با حاکم مکه بود که سرانجام توانست آن جا را در سال 1220 هجری قمری، تحت فرمانروایی خویش درآورد[65] و دیگر حمله ی فرزند عبدالعزیز یعنی سعود در سال 1216 هجری قمری به کربلا بود که در آن جا فجایع سنگینی را ببار آورد[66] که همین حمله زمینه ساز مرگ عبدالعزیز شد، زیرا فردی شیعی مذهب از اهالی شهر موصل عراق به قصد انتقام فجایع وهابیان در کربلا به درعیه آمد و با تظاهر به وهابیگری به عبدالعزیز نزدیک شد. تا این که در ماه رجب سال 1218 هجری قمری در هنگام نماز عصر موفق شد عبدالعزیز را به انتقام فجایع سعود در کربلا به قتل برساند.[67] بعد از مرگ عبدالعزیز فرزندش سعود در سال 1218 هجری قمری به حکومت رسید.[68] هم زمان با حکومت سعود، حکومت عثمانی تصمیم گرفت به دلیل تصرفات آل سعود و هراس از تصرف حجاز بدست وهابیان،[69] سپاهی را از مصر برای مقابله و جنگ با وهابیان در سال 1226 هجری قمری اعزام کرد[70] و در سال 1228 هجری قمری، وهابی ها شکست خوردند. سرانجام در سال 1229 هجری قمری سعود درگذشت و فرزند سعود، عبدالله به حکومت رسید.[71] تا این که سرانجام در سال 1233 هجری قمری با تصرف درعیه[72] و دستگیری عبدالله بن سعود و رهبران مذهبی وهابی ها(آل الشیخ) و تبعید آنان به مصر، غائله ی وهابیان پایان یافت.[73] در فاصله ی سال های 1235 هجری قمری[74] تا سال 1300 هجری قمری[75] تعدادی از افراد خاندان آل سعود به طور مخفیانه و بسیار محدود بر درعیه حکومت کردند اما به دلیل سرکوبی حکومت توسط دولت عثمانی، این حکومت ها دوامی نداشتند و خیلی زود سرکوب می شدند. فاصله ی این سال ها را که دوران رکود و ضعف حکومت وهابی آل سعود می نامند[76] با تصرف ریاض توسط عبدالعزیز بن عبدالرحمن در سال 1319 هجری قمری[77] پایان یافت و دوران اقتدار آل سعود آغاز شد و سپس منجر به تصرف همه ی عربستان توسط دولت سعودی وهابی شد.[78] از مهم ترین وقایع زمان عبدالعزیز برقراری روابط سیاسی با انگلستان بود[79] عبدالعزیز با پشتیبانی انگلستان توانست جای پای خود را در عربستان محکم کند و بر رقبا فائق آید.[80] یکی دیگر از این وقایع تشکیل جمعیت اخوان التوحید در سال 1330 هجری قمری بود[81] که به وسیله ی این گروه توانست نیروی محکمی برای خود بوجود آورد. البته این گروه در عقایدشان(وهابیگری) راه افراط را در پیش گرفته و مشکلات زیادی را برای عبدالعزیز بوجود آوردند.[82] بر طبق پیمانی که در سال 1333 هجری قمری میان انگلستان و عبدالعزیز منعقد شده بود، انگلستان متعهد شد سالانه شصت هزار لیره به آل سعود کمک کند[83] و از عبدالعزیز و فرزندانش در مقابل حمله ی هر دولت بیگانه پشتیبانی نماید و در عوض ابن سعود بر سرزمین های«تحت الحمایه» انگلیس در عربستان حمله نکند و به دشمنان انگلستان امتیازی ندهد.[84] این پیمان نامه با حمله ی عبدالعزیز به حجاز(یکی از هم پیمانان انگلستان) نقض گردید[85] و از این به بعد بود که انگلستان خود مستقیماً وارد جنگ با آل سعود شد و توانست جلوی پیشروی های آل سعود را بگیرد.[86] با آغاز جنگ جهانی دوم در سال 1358 هجری قمری، علی رغم این که عبدالعزیز اعلام بی طرفی کرده بود، اما به دلیل فشارهای اقتصادی که در آن زمان گریبانگیر او بود و از سوی دیگر نیاز آمریکا به نفت عربستان باعث شد که عبدالعزیز به طور مخفیانه به آمریکا نفت بفروشد و اجازه ی ساخت پایگاه هوایی در ظهران را بدهد.[87] و از سال 1362 هجری قمری بود که برای اولین بار آمریکا با عربستان روابط سیاسی برقرار کرد[88] که این روابط روز به روز گسترده تر شد به طوری که عبدالعزیز بیشتر نیازهای کشورش را از طریق آمریکا برطرف می کرد و کم کم عربستان تبدیل به منطقه ی تحت نفوذ آمریکا شد.[89] عبدالعزیز به پشتوانه ی نفت توانست تغییر و تحولات بسیاری در عربستان ایجاد کند و در واقع عبدالعزیز همانند پلی بود میان حکومت به سبک قدیم و حکومت جدید عربستان.[90] بعد از مرگ عبدالعزیز در سال1373 هجری قمری طبق قوانین عربستان حکومت به فرزندان عبدالعزیز می رسد و از عبدالعزیز 39 پسر بر جای مانده که به ترتیب سن به حکومت می رسند[91] و اولین فرزند عبدالعزیز که به حکومت رسید، سعود بود، او در مدت حکومتش برای آباد کردن عربستان بسیار تلاش کرد و از آن جمله توسعه ی مسجد النبی(ص) بود.[92] فیصل بن عبدالعزیز دومین پادشاه بعد از عبدالعزیز بود که در سال 1384 هجری قمری حکومت را بدست گرفت[93] و از جمله اقدامات او گسترش دامنه ی قرار دادهای نفتی با آمریکا بود[94] که سرانجام فیصل به دلیل فروش بی رویه ی نفت که باعث بروز اختلافات داخلی در خاندان سعودی شده بود، در سال 1395 هجری قمری ترور شد.[95] از دیگر اتفاقات زمان فیصل برکناری خانواده ی آل الشیخ از ریاست مذهبی بر عربستان بود و بدین ترتیب جریان مذهبی در آل سعود، بعد از فیصل به جریانات سیاسی تبدیل شد و همکاری این دو خاندان پس از قریب به دویست سال خاتمه یافت.[96] بعد از فیصل، خالد بن عبدالعزیز به حکومت رسید. یکی از رویدادهای مهم مقارن با حکومت خالد، وقوع انقلاب اسلامی ایران بود. این قضیه وهابیان را دچار وحشت کرد.[97] فهد بن عبدالعزیز بعد از مرگ خالد در سال 1402 هجری قمر به حکومت رسید[98] و خود را خادم الحرمین الشریفین نامید[99] و در لوای این نام خیانت های بی شماری به مسلمانان کرد از آن جمله: سوق دادن مواضع اسلامی و عربی مردم فلسطین به سمت صلح و تسلیم به اسرائیل[100] و روابط حسنه و پنهانی با اسرائیل و کشتار خونین چهارصد تن از حجاج ایرانی در سال 1408 هجری قمری به دستور آمریکا و کمک به صدام در جنگ ایران و عراق اشاره کرد. بعد از مرگ فهد در سال 1426 هجری قمری ملک عبدالله برادر ناتنی فهد به حکومت رسید.[101] او نیز علی رغم ظاهر ضد آمریکایی که دارد، اما مواردی چون کمک او به اسرائیل در جنگ اخیر لبنان[102] و روابط نزدیک اش با جورج بوش رئیس جمهور آمریکا، ظاهر ضد آمریکایی اش را نقض می کند.

پیامدهای وهابیت

با وجود تلاش علمای اسلامی برای ایجاد اتحاد بین مسلمانان در زمانی که دشمنان اسلام از هر سو بر مسلمانان احاطه پیدا کرده اند و مسلمانان بیش از هر زمان دیگری به وحدت کلمه نیاز دارند[103] طرح مجدد افکار ابن تیمیه توسط محمد بن عبدالوهاب در شرایط و اوضاع تاریخی بسیار نامناسبی صورت گرفت[104] در شرایطی که استعمارگران غربی با چنگ و دندان به سوی کشورهای مسلمان هجوم آورده بودند، فرقه ای نوظهور و متعصب، مسلمانان را بیش از پیش به جان هم انداخته و سرگرم زد و خوردهای داخلی کرد.[105] سردمداران وهابیت هیچ گاه در پی جمع کردن مسلمانان حول محور مشترک پیامبر اکرم(ص) و قرآن کریم نبوده اند و همواره جز خیانت و کشتار از آستین آنان بیرون نمی آید و اگر در مواردی هم مشاهده می شود که به ظاهر آنان در پی کمک به اسلام و مسلمین هستند، این ظاهر کاری تا جایی است که به منافع دول غربی و آمریکا و شریک اش اسرائیل لطمه ای وارد نشود.[106] استعمارگران با ایجاد مذاهب ساختگی در بین مسلمانان و ایجاد تفرقه بین گروه های مختلف مسلمان، مسلمانان را رو در روی هم قرار داده و با ایجاد تفرقه و درگیری های خونبار در میان مسلمانان در پی رسیدن به اهداف استعماری شان هستند.[107] از دیگر پیامدهای وهابیت در عربستان گسترش و بسط سلطه امپریالیسم جهانی در منطقه ی خاورمیانه است.[108] عربستان سعودی، در راه حفظ استقلال خود از بیگانگان گامی برنداشته، بلکه سیاست خارجی خود را بر مبنای نزدیکی به قدرت های غربی و طرفداری از رژیم های غربی قرار داده اند.[109] حفظ آثار نبوت، خصوصاً آثار زندگانی پیامبر اکرم(ص) به دلیل این که در قرآن کریم بیوت پیامبران و صالحان را دارای جایگاه و منزلت خاصی دارد و حفظ این مکان ها و قبور به عنوان یکی از مدارک و اسناد تاریخ اسلام گواه بر اصالت و واقعیت دین اسلام است از اهمیت بالایی برخوردار می باشد.[110] تکرار این فاجعه(تخریب آثار نبوت) در مورد اسلام، بیش از سایر ادیان خطر ساز است، زیرا اسلام دینی ابدی و جاودانی است که باید تا روز قیامت مردم بتوانند از پرتو آن بهره گیرند، بنابراین چنین دینی همواره باید در نظر مردم از ثبات و قطعیت کامل برخوردار باشد و حفظ آثار تاریخی اسلام یکی از راه های حفظ این ثبات و قطعیت مردم در مورد پیامبر اکرم(ص) و آیین جاودانه ی اسلام است.[111] وهابیان بسیاری از مکان های تاریخی و مذهبی را به بهانه ی شرک و کفر از میان بردند از جمله: محل تولد پیامبر اکرم(ص) معروف به دار ابن یوسف[112] اما این مکان مقدس و تاریخی هنگام تصرف مکه به دست وهابیان تخریب شده و به محلی برای نگهداری چهارپایان تبدیل شده و... .[113] وهابیان به سرکردگی آل سعود علاوه بر تخریب خانه های ائمه(ع) و اصحاب و مساجد بسیار، جنایات فجیعی را به بار آوردند.[114] در حملات وهابی ها به مدینه، آنان بسیاری از اسناد موثق تاریخی و عکس ها را نابود کردند، آنان کتابخانه ی اسلامی تاریخی-علمی مدینه را که یکی از گرانبهاترین کتابخانه های جهان بود به آتش کشیدند.[115] علاوه بر جنایات بیشمار وهابیان علیه شیعیان تبلیغات بسیاری از جمله چاپ کتاب ها و نشریات مذهبی و... انجام می دهند تا چهره ی شیعه را تخریب نمایند.[116] علاوه بر ویرانی های بی شماری که این فرقه به بار آوردند، آنان بسیاری از مردم بیگناه را از دم تیغ گذراندند، از جمله فجایع آنان حمله به کربلا و کشتار پنج هزار تن از مردم بیگناه[117] و کشتار هفت هزار تن از مردم مدینه در سال 1344 هجری قمری به دستور عبدالعزیز اشاره کرد.[118]

وهابیت در عصر حاضر

وهابیان نخستین که حتی استفاده از تلگراف و تلفن را حرام می دانستند، امروزه تفاوت های بسیاری با عقاید و افکار محمد بن عبدالوهاب دارند. این گروه برای بقاء و استمرار خود ناچار به زندگی مدرن رو آوردند. وهابیت امروزه چهره ی سیاسی به خود گرفته و تحت عنوان انتشار وهابیت و اسلام اصیل زیر سلطه آمریکا قرار گرفته و در جهت پیاده کردن اهداف استعماری آمریکا بر شدت دشمنی خویش با انقلاب اسلامی ایران و تشیع افزوده است.[119] از خصوصیات وهابیت مدرن، ضدیت با تمامی فرق اسلامی بخصوص تشیع می باشد.[120]

پی نوشت ها:

[54] - رک: کاظم موسوی بجنوردی و دیگران، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج2، ص 26.
[55] - رک: خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج4، ص 27.
[56] - رک: محمد بن جریر طبری، تاریخ الطبری، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ سوم، 1408 ﻫ .ق، ج3، ص 109.
[57] - رک: محمد بن علی ابن اعثم کوفی، الفتوح، ترجمه محمد بن احمد مستوفی هروی، مصحح: غلامرضا طباطبایی، تهران، آموزش انقلاب اسلامی، 1372 ﻫ .ش، ص 744.
[58] - رک: جعفر سبحانی، وهابیت مبانی فکری و کارنامه عملی، ص 35.
[59] - رک: ابن اثیر جزری، الکامل فی التاریخ، ج3، ص 218.
[60] - رک: جعفر سبحانی، وهابیت مبانی فکری و کارنامه عملی، ص 35.
[61] - رک: محمود شکری آلوسی، تاریخ نجد، ص 110.
[62] - رک: علی اصغر فقیهی، وهابیان، ص 237.
[63] - رک: کاظم موسوی بجنوردی و دیگران، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج2، ص 26.
[64] - رک: حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، شناخت عربستان، بی جا، نشر مشعر، پاییز 1376 ﻫ .ش، چاپ سوم، صص 36 و 35.
[65] - رک: زهرا مسجد جامعی، نظری بر تاریخ وهابیت، ص 58.
[66] - رک: عبدالجواد کلیددار، تاریخ کربلا و حایر حسین(ع)، نجف، منشورات المکتبه الحیدریه، 1418 ﻫ .ق، ص 233.
[67] - رک: عثمان بن عبدالله بن بشر، تاریخ نجد، صص 120 و 119.
[68] - رک: همان، ص 120.
[69] - رک: فؤاد حمزه، قلب جزیره العرب، ریاض، مکتبه النشر الحدیثه، 1352 ﻫ .ق، ص 341.
[70] - رک: حسین مونس، اطلس تاریخ اسلام، مترجم آذر تاش آذر نوش، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1375 ﻫ .ش، ص256.
[71] - رک: خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج4، ص 89 .
[72] - حسین مونس، اطلس تاریخ اسلام، ص 256.
[73] - رک: زهرا مسجد جامعی، نظری بر تاریخ وهابیت، ص 77.
[74] - رک: حافظ وهبه، جزیره العرب فی قرن العشرین، ص 227.
[75] - رک: زهرا مسجد جامعی، همان، ص 85.
[76] - رک: سید محسن امین عاملی، وهابیها، ترجمه سید ابراهیم سید علوی، ص 63.
[77] - رک: حافظ وهبه، همان، ص 239.
[78] - رک: کلود فوییه، نظام آل سعود، ترجمه نورالدین شیرازی، بی جا، فراندیش، 1367 ﻫ .ش، صص 67 و 68 .
[79] - رک: حافظ وهبه، جزیره العرب فی قرن العشرین، ص 243.
[80] - رک: زهرا مسجد جامعی، نظری بر تاریخ وهابیت، ص 99.
[81] - رک: کاظم موسوی بجنوردی و دیگران، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج2، ص 30.
[82] - رک: زهر مسجد جامعی، همان، صصص 106و108 و109.
[83] - رک: کاظم موسوی بجنوردی و دیگران، همان، ص 31.
[84] - رک: سید محسن امین عاملی، وهابیها، ترجمه سید ابراهیم سید علوی، ص 68؛ حافظ وهبه، جزیره العرب فی قرن العشرین، ص319.
[85] - رک: فؤاد حمزه، قلب جزیره العرب، ریاض، مکتبه النصر الحدیثه، 1352 ﻫ .ق، صص 381 و 383.
[86] - رک: کاظم موسوی بجنوردی و دیگران، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج2، ص 31.
[87] - رک: ژرژ لنچافسکی، تاریخ خاورمیانه،ترجمه هادی جزایری، تهران-نیویورک، اقبال با همکاری انتشارات فرانکلین، 1377 ﻫ .ش، از ص 445 تا 447.
[88] - رک: کاظم موسوی بجنوردی و دیگران، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج2، ص 34.
[89] - رک: ژرژ لنچافسکی، همان، از ص 449 تا 452.
[90] - ژرژ لنچافسکی، تاریخ خاورمیانه، ص 453.
[91] - کلود فوییه، نظام آل سعود، ترجمه نورالدین شیرازی، بی جا، فراندیش، 1367ﻫ .ش، ص 7 و100.
[92] - رک: علی اصغر فقیهی، وهابیان، ص 366.
[93] - رک: خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج5، ص 166.
[94] - رک: زهرا مسجد جامعی، نظری بر تاریخ وهابیت، ص 103.
[95] - رک: کاظم موسوی بجنوردی و دیگران، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج2، ص 37.
[96] - رک: زهرا مسجد جامعی، همان، صص 104 و 105.
[97] - رک: همان، ص 104.
[98] - رک: کلود فوییه، نظام آل سعود، ص 5.
[99] - رک: ابوالعلی تقوی، الفرقه الوهابیه فی خدمه من هو، صص 593 و 587.
[100] - رک: همان، ص 539.
[101] - رک: رقیه سادات عظیمی، عربستان سعودی، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ دوم 1375 ﻫ .ش، صص 125و126.
[102] - رک: دبیر سیاسی مجله، هیمنه اسرائیل شکست، هفته نامه پرتو سخن، سال هفتم، شماره 340، ص1.
[103] - رک: حسین عمادزاده، جهان اسلام اسلام در جهان، تهران، مرتضوی، بی تا، صص 229 و 302.
[104] - رک: جعفر سبحانی، وهابیت مبانی فکری و کارنامه عملی، ص34.
[105] - رک: جعفر سبحانی، همان، ص 34.
[106] - رک: ابوالعلی تقوی، الفرقه الوهابیه فی خدمه من هو، ص 549.
[107] - رک: احمد علی خسروی، وهابیت و ریشه های تاریخی وهابیگری، قم، تحسین، 1380 ﻫ .ش، صص 23 و 24.
[108] - رک: ژرژ لنچافسکی، تاریخ خاورمیانه، ص 445.
[109] - رک: رقیه سادات عظیمی، عربستان سعودی، صص 112 و 113.
[110] - رک: جعفر سبحانی، آیین وهابیت، بی جا، نشر مشعر، چاپ سوم، 1375 ﻫ .ش، صص 51 و 52 .
[111] - رک: جعفر سبحانی، وهابیت مبانی فکری و کارنامه عملی، ص 151.
[112] - رک: علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: محمد محی الدین عبدالحمید، بیروت، دار المعرفه، بی تا، ج3، ص 280.
[113] - رک: سید محسن امین عاملی، اعیان الشیعه، تحقیق: حسن امین، بیروت، دار التعاریف للمطبوعات، چاپ پنجم، 1403 ﻫ .ق، ج1، ص 219.
[114] - رک: ناصر السعید، از کجا تا به کجا خاندان سعودی را بشناسیم، ترجمه ابومیثم، انتشارات مؤسسه تحقیقاتی الغدیر، چاپ اول، 1360 ﻫ .ش، ص 51.
[115] - رک: ناصر السعید، از کجا تا به کجا خاندان سعودی را بشناسیم، ص 48.
[116] - رک: زهرا مسجد جامعی، نظری بر تاریخ وهابیت، صص 114 و 113.
[117] - رک: میرزا ابوطالب خان اصفهانی، سفرنامه میرزا ابوطالب خان، ص 409.
[118] - رک: ناصر السعید، همان، صص 51 و 52.
[119] - رک: احمد علی خسروی، وهابیت و ریشه های تاریخی وهابیگری، صص 134 و 128.
[120] - رک: همان، ص 51.

منبع: مدرسه علميه نرجس

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: